Enflasyon Muhasebesi Nedir? 

İktisadi literatürde en popüler kavramların başında gelen enflasyon, bir toplumun tüm katmanlarını etkileyen önemli bir kavramdır.Enflasyonun ekonomik, mali, ve iktisadi düzenlemelerle birlikte nasıl ele alındığını anlamak, işletmeler ve bireyler için oldukça kritiktir.

Bu noktada, 2024 yılında uygulanacak olan enflasyon muhasebesi konusu da büyük bir öneme sahiptir. Bu makalede, “Enflasyon Muhasebesi Nedir?” sorusuna detaylı bir bakış atacak ve Türkiye’deki enflasyon muhasebesi uygulamalarını ele alacağız.

Enflasyon Nedir? Enflasyon Ve Satın Alma Gücü Arasındaki İlişki Nedir?

Enflasyon, bir ekonomide belirli bir dönemde genel fiyat düzeyindeki artışı ifade eder. Bu durum, sürekli hale geldiğinde, işletmelerin, bireylerin ve ülkelerin ekonomisini olumsuz etkiler. Enflasyonun en belirgin etkilerinden biri de paranın satın alma gücünü düşürmesidir.

Satın alma gücünün düşmesi, fiyat artışlarından kaynaklanır. Örneğin, bir malın fiyatı 10 birim iken, enflasyonun etkisiyle bu fiyat 20 birime çıkarsa, aynı miktarda malı almak için daha fazla para ödemek zorunda kalırsınız. Bu durumda, paranızın satın alma gücü azalır.

Enflasyon Muhasebesi Nedir? Hangi Şirketler Enflasyon Muhasebesi Uygular?

Bilanço, bir işletmenin finansal durumunu gösteren bir tür bir tablo, analiz, performans ölçme ve değerlendirme yöntemi olmakla beraber, şirketlerin ekonomik açıdan değerlendirilmesini sağlar. Enflasyon muhasebesi, en basit tanımıyla işletmelerin bilanço kalemlerinin enflasyon ortamındaki etkilerinden arındırılmasıdır ve iktisadi faaliyetlerin yüksek enflasyon ortamında sürdürülmesi gerektiği durumlarda başvurulur. Böylece enflasyonun yarattığı suni değişimlerin bilançolardaki yansımaları giderilerek şirketlerin performansına ve daha efektif verilere ulaşılabilir.

Enflasyon muhasebesi uygulaması, gelirlerini bilanço yöntemiyle beyan eden ticari şirket türleri için geçerlidir. Bu şirket türleri, anonim şirketler, limited şirketler, kooperatifler, komandit şirketler, kollektif şirketler olarak sıralanabilir.

Enflasyon Muhasebesi Ne Zaman Uygulanır?

Türkiye’de enflasyon muhasebesi uygulaması, Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen kriterlere göre zorunlu hale gelir. Özellikle üretici fiyat endeksi belirli oranları aştığında, enflasyon muhasebesi yapmak zorunlu hale gelir. Ancak, bu zorunluluk belirli durumlarda ertelenebilir veya değiştirilebilir.

Ülkemizdeki yürürlükteki Vergi Usul Kanunu’nun ilgili maddelerine göre, üretici fiyat endeksinin (ÜFE) cari yıl içinde %10’u, son üç yıl toplamında ise %100’ü geçtiği dönemlerde enflasyon düzeltmesi yapılması yani enflasyon muhasebesi zorunludur. Bu zorunluluk bir başka yasal düzenleme ile ertelenebilir ya da şartları, kapsamı değiştirilebilir. Zira, 2021 yılında şartlar oluşmasına rağmen, yayımlanan tebliğ ile enflasyon muhasebesi 2023 yılı sonuna kadar ertelenmişti.

Ülkemizdeki yasal mevzuatlar çerçevesinde enflasyon muhasebesi uygulamasının esasları, belirtilen şartların oluştuğu dönemlerde Vergi Usul Kanunu’na (VUK) eklenen geçici maddeler ve yönetmeliklerle uygulanır.  Türkiye’de 2003 ve 2004 yıllarında uygulanan enflasyon muhasebesi, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren bir kez daha devreye giriyor.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Uygulanır?

Enflasyon muhasebesi uygulaması, Türkiye Muhasebe Standardı 29 (TMS29) tarafından belirlenen standartlara göre yapılır. Şirketler, bu uygulama sırasında standart bilançolarına ek olarak düzeltilmiş bilançolarını da hazırlarlar. Bu düzeltilmiş bilanço, enflasyonun etkisiyle değeri değişen varlıkları içerir.

Finansal performansını bilanço yöntemiyle tutan şirketler, bilanço kalemlerindeki parasal olmayan (Stoklar, gayrimenkuller, demirbaşlar vb.) varlıkların değerini enflasyon üzerinden hesaplanan katsayı oranında yeniden değerlemeye tutar.

Enflasyon katsayısı, bir önceki dönem sonu ile cari dönem sonundaki ÜFE değerleri oranlanarak belirlenir. TÜİK tarafından açıklanan cari yıl sonundaki ÜFE değeri bir önceki yıl sonundaki ÜFE endeks değerine bölünerek bulunur.

Enflasyon muhasebesi uygulamasının yürürlükte olduğu mali yıllarda şirketler standart olarak belirledikleri bilançoya ek olarak bir de düzeltilmiş bilanço hazırlar. Enflasyon muhasebesi bilançosunda, standart bilançodaki kalemler belirlenen enflasyon katsayısı ile çarpılarak düzeltilir.

Son olarak önemli bir hatırlatmada bulunmamızda fayda var. Enflasyon muhasebesi bilançosu vergi beyanlarında kullanılmaz. Enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zarar hesabında gösterilir. Böylece elde edilen kârdan vergi alınmazken geçmiş yıl zararı da zarar olarak kayıtlara geçmemiş olur.