İktisadi literatüre göre, büyüme kavramı bir ülke ekonomisinin gayri safi yurtiçi hasılasındaki (GSYH) artışı ifade etmektedir. Genellikle bir önceki çeyreğe ya da bir önceki yılın aynı çeyreğine göre hesaplanan yüzdeler ile açıklanır. Bir başka deyişle, GSYH tanımının ifade ettiği şekliyle ülkelerin belirli bir dönemde ürettiği mal ve hizmetlerin piyasa değerinin toplamındaki değişimlerdir.
GSYH nasıl hesaplanır?
Büyümeyi ifade eden GSYH’deki değişimler de üç farklı yönteme göre hesaplanır. Bunlar üretim yöntemi, harcamalar yöntemi ve gelir yöntemi olarak ifade edilebilir. Adlarından da anlaşılacağı üzere harcama yönteminde belirli bir dönemde o ülkede yapılan harcamalar dikkate alınarak hesaplanır. Gelir yönteminde ise üretim aktörleri tarafından elde edilen gelirler (ücret, faiz, kâr gibi) dikkate alınır. Ancak günümüzde büyümeyi ifade eden tanım ise üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH’dir. Ülke içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin değerinden hesaplanır.
Büyüme veya küçülme, ülkelerin görevlendirdiği kurumlar tarafından hesaplanan GSYH ile ifade edilir. Her üç yöntem de genellikle üçer aylık dönemler (çeyreklik bazda) belirlenirken, ekonomi haberlerinde duyduğumuz büyüme üretim yöntemiyle olanıdır. Bazı ülkeler konjonktürel olarak ya da ekonomi politikalarına göre diğer yöntemlerle hesaplanan büyüme oranlarını da dikkate alabilir.
Resesyon ne demek?
Çeyreklik dönemlerde açıklanan büyüme oranlarının yıl sonlarında ortalaması alınarak o yılki büyüme oranı hesaplanır. Ayrıca, ülke ekonomilerinin üst üste iki kez küçülmesi durumunda ise o ülke için resesyona girdi ifadesi kullanılır.
Türkiye ekonomisinin büyüme performansı
Türkiye ekonomisi, dünya genelinde olduğu gibi çok uzun yıllardır üretim ve ihracata dayalı politikalar üzerinden değerlendiriliyor. Türk Lirası bazında açıklanan rakamlarda son yıllarda dönemsel dalgalanmalar dışında büyük bir oranda büyüme performansı sergileyen Türkiye, COVID-19 pandemisi nedeniyle tüm dünya ülkelerine göre çok daha düşük oranda olmakla birlikte 2020’nin ikinci çeyreğinde %9,9 küçülmüştü. Salgın kaynaklı tüm olumsuzluklara rağmen, Türkiye ekonomisi 2020’de G20 ülkeleri arasında Çin ile beraber büyüme açıklayan iki ülkeden biri oldu. Bu dönemde Çin ekonomisi %2,3 büyürken, Türkiye de %1,8 büyüme performansı sergiledi.
Turkish